شیوا مقدم
اهمیت محاسبه دقیق زمان
همراه با انقلاب زمستانی در شب 20 به 21 دسامبر در نیمکره شمالی ما شاهد بلندتریم شب و کوتاهترین روزسال می شویم. بعد از آن است که بمرور روز ها بلندتر و شب ها کوتاهتر می شوند. این قضایا در نیکره جنوبی درست بر عکس انجام می شود. در مدار قطبی نیزهر چه بطرف قطب نزدیکتر می شویم به روز های بی طلوع اضافه میشود و در مرکزقطب هفته ها و ماه ها میگذرند بدون آنکه روزی آغاز شود.
در مدارهای جغرافیائی به هر اندازه تفاوت زمستان های سرد و طولانی و روز های آفتابی و گرم بیشتر باشد جشن ها و آئین هائی که بمناسبت آمدن روز های مشخص در فصول گرفته می شوند به نسبت با شکوهتر یا ساده تر می باشند. در میان مردمان سرزمین های شمال، جائی که در زمستان گاه تا هفته ها خورشید دیده نمی شود زمان اعتدال زمستانی معنای مهمتری نزد مردمان آن دیار دارد تا آنانی که درسواحل مدیترانه یا نزدیک به خط استوا زندگی میکنند.
شاید همین معنا دلیلی باشد برای آن که مردمان شمال از دوران بسیار دور به مسئله محاسبه دقیق زمان اهمیت فوق العاده ای قائل بوده اند.
بنا های باستانی یافت شده، بویژه در20 سال اخیر، از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند و از قدیمی ترین شواهد بنا های تقویمی ساخته شده بشمار می روند.
در اینجا نمونه هائی از مهمترین آنان را برای شما برمی شمارم:
 |
| کلاه مغان |
قدیمیترین بنای تقویمی شناخته شده گوسک, Goseck/ آلمان 7.000 ساله
بنای تقویمی نیوگرند , Newgrande / ایرلند 5.000 ساله
نقوش صور فلکی Pyramiden/Ägypten مصر4.600 ساله
بنای سنگی Stonehenge/Großbritannien انگلستان 5.000 ساله
سینی تقویمی با نقش صور فلکی Himmelsscheibe und Kalender, Nebra/ آلمان 3.6000 ساله
ارابه طلائی با نقش فلکTrundholm/ دانمارک 3.400 ساله
کلاه های طلائی تقویمی مشهور به کلاه مغان ، 3.300 ساله
این کلاه ها در آلمان، ایرلند، دانمارک، اسپانیا، جزایر ساردین،
جزیره سیسیل، یونان، سوریه و ترکیه امروز یافت شده اند.
جزیره سیسیل، یونان، سوریه و ترکیه امروز یافت شده اند.
بنای تقویمی گوسک
پس از آن دوباره در سال 1999 از محوطه برای پژوهش های ژئومتریک و ساختاری عکسبرداری هوائی شد و گروهی از سوی انستیتوی باستانشناسی پیشاتاریخی دانشگاه مارتین لوتر- شهر هاله prähistorische Archäologie der Martin-Luther Universität, Halle-Wittenberg به سرپرستی فرانسوا برتمس Francoise Bertemes و آندریاس نورته خود را آماده کاوش ها کرد Andreas Northe
در سال 2002 اولین حفاری ها در قسمت جنوبی انجام گرفت و در آن روزنه جنوب شرقی مورد شناسائی قرار گرفت. در خاک برداری این قسمت در محوطه ای بطول و عرض 10 متر در 50 متر آثاری متعلق به دوران نو سنگی Neolithikum بدست آمدند: قطعات سفالینه خراش نقش Strocke-ornamented Pottery همچنین بقایای پایه های یک خانه چوبی برای زندگی دست جمعی ) انسان و حیوان( بطول 20 متر و گور یک کودک با 2 سفالینه نقش خطی Linear Pottery
در سال 2003 در ادامه کاوش های قسمت جنوبی محوطه ای به طول و عرض 30 متر در 40 آزاد شد. در اینحال معلوم گردید که روزنه ها در حصار داخلی باریکتر از روزنه ها در حصار خارجی هستند و به تناوب راه های ورودی به داخل بنا که بمانند پلی از روی گودال قیفی شکل دور بنا عبور میکردند بزرگتر از روزنه های حصار خارجی بودند.
در این محوطه بقایائی از دوران نوسنگی یافته شد:
مقدار زیادی استخوان حیوانات بویژه استخوان جمجمه گاو که بیشترین آنها در کنار روزنه جنوب شرقی پراکنده بودند.
سه گودال با سر پوش سنگی: سنگ های داخل گودال و سرپوش آنها از حرارت بالای آتش درون گودال سیاه و صیقل خورده بودند. هر کدام از این گودال ها از چند طبقه تشکیل شده اند. در این گودال ها قطعاتی از سفالینه های خراش نقش یافت شدند.
درقسمت فوقانی یکی ازاین گودال ها بقایای استخوان های انسان که بکلی از گوشت پاک شده بود، دو پیکان نوک تیز از نوع سنگ چخماق و سنگ های برنده.
در سمت جنوب شرقی، در بخش خارجی دیواره بنا بقایای گودال هائی یافت شده که محتوای آن هنوز بررسی نشده است.
اما متخصصین پی بردند که صورت فلکیHyaden صورت فلکی خوشه ستاره ای باز که قسمت شاخ های صورت قلکی گاو را تشکیل میدهد در اسمان 5000 سال پیش دقیقآ بر روی روزنه جنوب شرقی بنا مشاهده می شده است.
محاسبات و تخمین های نجومی در بنای تقویمی گوسک با کمک و مطابقت دادن عکس های دیگیتال هوائی با یافته های گئومتریک و گئو ماگنتیک بعمل آمد. بدینوسیله باستانشناسان و اختر شناسان توانستند ثابت کنند که دو روزنه جنوبی بنا نقطه دقیق طلوع و غروب آفتاب انقلاب زمستانی در 5000 سال پیش از میلاد را نشان میدهند.
روزنه سوم، سمت شمال را با کمی انحراف بسوی شرق نشان میدهد و تا کنون کاربرد اختر شناسی برای ان
شناسائی نشده است.
این برای نخستین بار بود که دانشمندان و باستانشناسان توانستند کاربرد یک بنای دایره شکل با این قدمت تاریخی را برخلاف بنا های دیگر یافت شده بطور روشن مشخص نمایند.
بنای گوسک نه تنها قدیمی ترین مکان رصد ستارگان در اروپا بلکه بعنوان قدیمی ترین مکان مقدس در اروپای مرکزی شناخته شده است. در اینجا نه تنها به مشاهده اتقلاب زمستانی و رصد صور فلکی می نشستند بلکه در آن گرد هم آئی ها و مراسم و آئین هائی نیز انجام می گرفته است.
ولفهارد شلوسر Wolfhard Schlosser اختر شناس دانشگاه روور در شهر بوخووم Ruhr Universität, Bochum می گوید که بنظر می رسد ما در اینجا با یک مکان تقویمی و یک قربانگاه سر و کار داریم. او اضافه می کند پیدا شدن این بنا برای ما حائز اهمیت فراوان است زیرا ما تا بحال تنها میدانستیم مردمان دوران نوسنگی در خانه های مستطیل شکل و بطور دست جمعی زندگی میکردند. با پیدا شدن بنای تقویمی گوسک نگاه تازه ای بر زندگی مردم آن دوران پیدا کردم. تیرک های محوطه بطور خاصی نشانه گذاری شده اند. در روز های بخصوصی از سال خورشید به سطح بخصوصی بروی تیرک ها می تابد، مانند: 9 آوریل، 1 می، 1 اوت، 4 سپتامبر و غیره...بطور قطع در اینروز ها ائین ها و یا مراسمی در اینجا برگزار میشده و گرد همائی ها بوده و میدانیم که قربانی کردم یکی از این مراسم بوده است. بطور قطع این مراسم بسیار مهم بوده اند که هنوز بعد از گذر هزاره ها بازمانده یکی ازاین مراسم، شاید بطرزی دگرگون شده در شب اول می بهنگام رویت ماه کامل با نام شب والپورگیز Walpurgis Night برگزار می شود.(این مراسم هر ساله در بالای کوه بروکن Brocken در منطقه زاکسن آنهالت Sachsen-Anhalt برگزار می شود). اگر فرصتی دست بدهد در مطلبی جداگانه بیشتر در مورد این مراسم خواهم نوشت.
در حفاری های انجام شده در گورستانی که در کنارروزنه جنوب شرقی بنا قرار دارد مقدار زیادی صدف که از آنها بعنوان زینت استفاده میشده بشکل گردنبند یا کمربند و غیره بدست آمده. این صدف ها مخصوص ابهای شیرین و گرم دریای اژه هستند. ازاینرو متخصصین گمان میکنند مردمانی که در این مکان زندگی میکردند پیشینه شان به سرزمین های جنوب باز میگردد و یا با مردمان جنوبی در ارتباط و داد و ستد بوده اند بطور قطع در کاوش های آینده برای این سوال جواب قاطع تری بدست خواهد آمد.
آنچه که برای ما روشن است اینستکه بنای تقویمی گوسک یکی از مهمترین شواهد پیوند دانش اختر شناسی اولین اجتماعات کشاورز شمال اروپا با پندارها و خیال انها برای خلق اسطوره های کیهانی ست
